Topuk kemiğinin alt tarafında kalsiyum tuzlarının birikmesiyle oluşan sert kemik çıkıntısına ‘topuk dikeni’ denir. Bu sert çıkıntı rötgende bir dikene benzediği için topuk dikeni olarak adlandırılmıştır.
Pek çok nedene bağlı olarak oluşan topuk dikeni genellikle ayağın altında bulunan plantar fasiia’nın yıllarca zorlanması sonucu ortaya çıkan ve zamanla da adım atmayı, yürümeyi zorlaştıran bir rahatsızlıktır.
Kadınlarda daha çok rastlanan topuk dikeninin oluşum sebepleri arasında; aşırı koşu ve sıçrayıcı spor yapma, basış bozukluğu, aşırı kilo, iç tarafı desteksiz ayakkabı giyme (düz sandalet, parmak arası terlik, topuklu ayakkabı vb.) vardır. Ayrıca düztaban, ayak kavisi yüksek kişiler, diyabet (şeker) hastaları, eklem romatizması veya eklem dejenerasyonu olanlar bu rahatsızlığa daha yatkındırlar.
Topuk dikeni olan insanlar sıklıkla sabah uyandıklarında topuk iç kısmına basmakta zorluk yaşarlar. Bu bölgeye bastıklarında bir dikene basmışçasına bir batma hissi oluşur. Topuk dikeni tedavi edilmediği takdirde yaşanan yürüyüş bozukluğu ile beraber ayak, diz, kalça ve sırt problemleri yaşanabilir.
Topuk dikeninin oluşum nedenlerinin başında yürüme bozukluğu yattığı için tedavi öncesi bunun belirlenmesi ve eğer böyle bir durumun düzeltilmesi gerekir.
Topuk dikeni rahatsızlığının ilk tedavisi istirahattir. Evde uygulanabilecek egzersizlerle ayak adaleleri esnetilerek ağrı azaltılabilir. Non steroid antiemflamatur ilaçlar İltihabi reaksiyonu azaltarak ağrıyı rahatlatırlar. Ayrıca ağrılı bölgeye günde 3-5 kez, 20 dakika süreyle buz uygulamakta fayda sağlar. Topuk dikeni olan hastalar; evde yalınayak yürümemeli, yumuşak tabanlı bir terlik kullanmalı ve sert tabanlı ayakkabılar yerine mümkünse spor ayakkabıları tercih etmelilerdir. Bu önlemlerin dışında, silikon topuk desteklerinin kullanılması da tavsiye edilebilir.
Masaj, egzersiz, ilaç ve soğuk uygulamasından fayda görmeyen hastalara lokal enjeksiyonlar yapılabilir. Bunlar kortizon (steroid) veya enjeksiyonlarıdır. Son yıllarda enjeksiyonların daha etkili ve zararsız olduğu yönünde yayınlar artmaktadır. Nadiren de olsa bu tedavilere cevap vermeyen topuk dikeni hastalarında ameliyat gerekebilir. Ameliyatla buradaki tendon gevşetilerek kemik çıkıntısı alınır.
Birbirinden farklı olan bu iki rahatsızlığın tek ilişkisi Plantar Fasiit’in zaman içerisinde Topuk Dikeni’ne dönüşme riski taşıyabilmesidir. Bilinenin aksine topuk dikeni topuktaki ağrının yaygın bir sebebi değildir, hatta röntgende 20 topuk dikeni olan hastanın genellikle sadece birinde ayak topuğunda ağrı görülür. Bu iki rahatsızlık halk arasında birbirine çok karıştırılır ve bir ayrım yapmadan ikisi de ‘Topuk Dikeni’ olarak adlandırılır. Yanlış tedavi süreci olmaması adına bu ayrımın iyi yapılması ve topuk bölgesinde ağrı olduğu zaman konusunda uzman bir doktora başvurulması önemlidir.