Genellikle her zaman kesin sebebi belli olmasa da bazen eklem kıkırdağı, bazen de eklem kıkırdağı altındaki kemik dokusu ile birlikte eklem yüzeyinden ayrılarak eklem içine düşünebilir. Kıkırdağın bu şekilde eklem yüzeyinden ayrılmasına Osteokondritis dissekans (OD) ve eklem içinde gezinen parça oluşturması durumuna da eklem faresi (loose body) denir.
Osteokondritis Dissekans (OD) ve Eklem Faresi Nedir?
Birkaç milimetreden birkaç santimetreye kadar görülebilen eklem fareleri, bir tane olabileceği gibi yüzlerce sayıda da olabilir. Özellikle diz ekleminde sıklıkla rastlansa da, kalça, dirsek, omuz, ayak bileği gibi diğer eklemlerde de görülür.
OD ve Eklem Faresi Neden oluşur?
OD genellikle çocukluk çağında görülür ve oluşum sebebi net bilinmemektedir. Erişkinler de ise olası neden, travma sonucu kıkırdağın altındaki kemik ile birlikte kopması ya da eklem yüzeyinden eklem kıkırdağına ait bir parçanın koparak ayrılmasıdır. Bu yüzden, eklem faresinin spor yapan bireylerde görülme olasılığı daha fazladır. Romatizmal hastalıklara bağlı oluşabileceği gibi, yaşlı hastalarda kireçlenme nedeniyle oluşan kemik çıkıntılarının kırılarak eklem içine düşmesi sonucu gelişir.
OD ve Eklem Faresi Bulguları nelerdir?
Kıkırdağın ayrılmaya başladığı erken döneminde dizde bazen hiçbir şikayet olmazken, bazen de arasıra ağrı ve şişlik olabilir. Kıkırdak parçası ayrılıp eklem içine düşünce eklem içinde gezinebilir. Özellikle kişiler hareket esnasında bir cismin içeride hareket ettiğini tarifler. Başlangıçta bu gezinme zararsız gibi gözükse de, eklem arasına sıkıştığında takılma, kilitlenme ve ağrı gelişir. İlerleyen süreçte eklem hasarına sebep olarak kireçlenmeye sebebiyet verebilir.
Eklem Faresi Nasıl Teşhis edilir?
Başlangıçta sadece zaman zaman eklemde ağrı ve şişme bulguları olduğu için ihmal sonucu teşhis gözden kaçabilir. Bulgulara takılma kilitlenme eklendiğinde hastalar hekime başvurma gereği duyarlar. Yapılan muayenede serbest cisim ele gelebileceği gibi röntgen çekilerek cisim orataya konabilir. Kıkırdak cisimlerin saptanması için MRI çekilebilir.
Eklem Faresi Nasıl Tedavi Edilir?
Çocuklarda eklem yüzeyinden kalkmış fakay yerinden ayrılmamış olan kıkırdak parçaları hareket kısıtlamasına gidilerek kısa sürelerle MRI takibi ile iyileşmesi beklenebilir. Eğer şikayetler geçmiyor ve kıkırdak parça eklem yüzeyinden ayrılmaya meyilli ise kıkırdak parça ameliyatla başsız vidalar ile tespit edilir. Fakat erişkin hastalarda kıkırdak parça tespit edildiğinde cerrahi tedavi hemen yerine sabitlenmelidir. Eklem içinde gezinen, özellikle takılma, kilitlenme ve ağrı yapan eklem farelerinin mutlaka çıkarılması gerekir, aksi takdirde eklemin diğer yapılara da zarar görür ve erken dönemde kireçlenme gelişmesine gelişebilir.
Dizde eklem faresinin çıkarılması artroskopisi ile yani kapalı yöntemle gerçekleştirilebilir. Cerrahi tedavi sonrası takılma kilitlenme ve ağrı şikayetleri kaybolur. Kişiler eski hareket kabiliyetine kısa zamanda dönerler.