KİREÇLENME (OSTEOARTRİT) NEDİR?

Halk arasında kireçlenme olarak isimlendirilen rahatsızlığın tıbbi adı “osteoartrit”dir. Eklem hareketleri zorlaştığı için halk arasında kireçlenme olarak isimlendirilmişse de, aslında eklem de bir kireçlenme yoktur. Sağlıklı eklemlerde eklem yüzeyini kaplayan parlak ve kaygan kıkırdak yapının aşınması sonucu hastalık ortaya çıkar. Aşınmış eklem yüzeylerinin sürtünmesi artarak eklem hareketleri kısıtlanır. Zamanla aşınma arttıkça şekil bozuklukları gelişir. Osteoartrit tüm eklemlerde görülebileceği gibi en sık diz ekleminde rastlanmaktadır.

KİREÇLENME SEBEPLERİ NELERDİR ? KİMLER EKLEM KİREÇLENMESİ RİSKİ ALTINDADIR?

En sık sebep yaşlanmadır. Yaşla birlikte yıllarca kullanılan eklem yaşlanır, yani kıkırdağı aşınır.

Kireçlenmeye erkeklerden ziyade kadınlar daha yatkındır. Kıkırdak dayanıklılığının kadınlarda daha az olmasının yanısıra, menapozun hormonal etkileri sonucu kadınlar kireçlenme daha erken başlar. Kilo fazlalığı, genetik etkenler, aşırı ağır çalışma şartları, aşırı zorlayıcı sportif faliyetler eklemin erken yıpranmasına neden olan diğer sebeplerdir. Bunun dışında yaşa bağlı olmaksızın eklem travmaları, geçirilmiş eklem ameliyatları, doğumsal eklem hastalıkları, romatizmal hastalıklar, eklem enfeksiyonları, çeşitli kan hastalıkları gibi sebeplere bağlı olarak eklem hasarı oluşturabilmektedir.

KİREÇLENME BELİRTİLERİ NELERDİR?

Öncelikle bozulan eklem yüzeylerinin birbirine sürtmesi neticesinde eklemlerden hareketler sırasında kıtırtı sesi gibi sesler gelmeye başlar. Rahatsızlığın başlarında uzun süre ayakta kalma veya yürüme ile eklem ağrıları oluşurken, zamanla  ağrılar şiddetlenir, daha az aktiviteler ile daha fazla ağrı olmaya başlar. Yürüme mesafesi gittikçe kısıtlanır.  Gündüz olan ağrılar artık gecede rahatsız eder.  Yıl içinde ortaya çıkan ağrılı dönmelerin süreleri uzar, hatta belli bir süreden sonra ağrılar süreklilik kazanır. Sürtünmesi artan eklem, bir koruma mekanizması olarak, oluşan sürtünmeyi azaltmak için eklem boşluğuna sıvısı salgılar ki, bu hasta tarafından eklemde şişme olarak görülür. Şişme çok artar ise eklemin hareketi kısıtlanır. Bu durumda fazla olan eklem sıvısının alınmasında sakınca yoktur. İleri kireçlenme durumunda kıkırdak aşındıktan sonra  kemiklerde de aşınma gelişir, eklemin şekli bozulur, bacaklar genellikle içe bazen dışa doğru deforme olur.

TEŞHİS NASIL KONUR?

İleri kireçlenme belirtilerini gösteren hastalarda sadece röntgenle dahi teşhis konulabilir. Röntgende eklem aralığında daralma, kemik çıkıntıları, eklemde şekil ve dizilim bozukluğu görülür. Kıkırdak aşınmasının hafif olduğu hastalığın erken dönmelerinde röntgen normaldir, oluşan aşınma MRI ile ortaya konabilir.

TEDAVİ SEÇENEKLERİ NELERDİR?

Osteoartrozda hiçbir tedavi hastalığın doğal seyrini değiştirmez, çünkü hadise aslında eklemin yıllar içinde yıpranması, yani yaşlanmasıdır. Her tedavi seçeneğinin faydalı olacağı bir dönem ve etki sağlayacağı bir süre mevcuttur. Dolayısıyla hastalar doktor takibinde kalmalı, en azından 6 ayda bir muayene olmalıdırlar. Uygun tedavi hastaya göre seçilmeli, tedavinin ne ölçüde ve ne kadar fayda sağlayacağı hastaya anlatılmalıdır.

1. Hastaların tedaviye yardımcı olmak için yapabilecekleri nelerdir?
   1. diyet ve kilonun azaltılması
   2. dizi zorlamayan egzersiz ve sportif aktiviteler: yürüyüş, yüzme ve bisiklet gibi.
   3. çömelme kalkma gibi yüklenme ile dizin büküldüğü zorlanmalardan kaçınmak
   4. dizde şişme olduğunda soğuk, kuru ağrı olduğunda sıcak uygulamak
   5. ağrılı dönemde baston kullanımı

2. İlaç tedavileri
   1. ağrı kesiciler,
   2. glikozamin ve kondroitin sülfat hapları: kıkırdak yapıtaşlarını geriye kazandırmak amaçlanır. Tamamiyle kaybolan kıkırdağı geriye getiremezler, sadece ağrılarda azalma ve aktivitede artış sağlayabilirler.
   3. eklem içine yapılan enjeksiyon tedavileri:
      1. hiyalüronik asit: eklem kayganlığını artırarak sürtünmeyi azaltırlar

3. Fizik tedavi: hastalığı tedavi etmez, ağrılarda rahatlama sağlayabilir.

4. Cerrahi tedaviler
   1. artroskopik temizleme (kapalı ameliyatlar): Erken dönemde, eklem içine dökülen kıkırdak parçaları ve araya sıkışan menisküs parçaları çıkarılarak bir kaç yıl rahatlama sağlayabilir.
   2. kemik düzeltme ameliyatları: Bacaklarda şekil bozukluğu mevcut ve eklemin yarısı etkilenmiş ise kemik kesisi ile bacak şekli düzeltilir ve sonuçta eklemdeki yük dağılımı eşitlenir. Bozulan kısma daha az yük geleceğinden hastaya 5-10 yıl arasında rahatlama sağlayabilir.
   3. eklem protez ameliyatları: Eklemin bir kısmı veya tamamının hasarına bağlı olarak kısmi (unikondiler) veya tam (total) protez yapılabilir. Kısmi protezlerde ömür 8-10 yıl iken, total protezlerde ömür 15-20 yıldır.